Ташкилоти ҷамъиятии “Мир Права” омӯзиши оммавии ҷараёни додгоҳӣ дар парвандаҳои маъмурӣ ва ошкоро будани маълумоти судӣ дар пойтахтро нашр кард.
Гулчеҳра Холматова, директори созмони ҷамъиятии «Мир Права» гуфт, омӯзиши ошкорбаёнии мурофиаи судӣ ва ошкорбаёнии иттилооти судӣ дар судҳои пойтахт аввали соли равон дар доираи лоиҳаи «Мониторинги шаффофияти мурофиаҳои судӣ ва дастрасӣ ба иттилоот дар суд», аз ҷониби Хазинаи Миллии Демократия (NED) маблағгузорӣ мешавад.
Таҳлили қонунгузории миллӣ
Ба гуфтаи иштирокчиёни лоиҳа, ба татбиқи ҳуқуқи иштирок дар маҷлисҳои кушоди судӣ, ҳуқуқи қайд кардан (дар дафтар ва диктофон) ҳангоми мурофиаи кушоди судӣ, ки тибқи қонунгузории амалкунанда иҷозат дода шудааст, таваҷҷӯҳи махсус зоҳир карда шуд. Тоҷикистон ва мувофиқа бо судя талаб намекунад.
Гулчеҳра Холматова, роҳбари созмони ғайридавлатии “Мир Права” қайд кард, ки тадқиқот таҳлили қонунгузории миллӣ, гузаронидани назарсанҷӣ оид ба ин масъала дар байни судяҳо, адвокатҳо ва ҷомеа ва мушоҳидаи бевоситаи мурофиаҳоро дар бар мегирад.
Муаллифон қайд мекунанд, ки яке аз қисматҳои тадқиқот таҳлили қонунгузории миллӣ мебошад.
«Дар моддаи 8-и Кодекси хукуквайронкунии маъмури (КЧТ дар бораи хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон – ред.) як нуктаи хеле ачоиб инъикос ёфтааст: Агар судхо хангоми баррасии парванда муайян кунанд, ки меъёри хукукии амалкунанда ба инсони конститутсиониро поймол мекунад. хукуку озодихоро таъмин намуда, ухдадоранд пешбурди парвандаро боздоранд ва ба суди конститутсионии Чумхурии Точикистон оид ба мукаррар намудани мувофикати ин меъёр ба Конститутсияи (Сарконуни) Чумхурии Точикистон мурочиат намоянд. Пас аз гирифтани ҳукми Додгоҳи конститутсионӣ мурофиаи судӣ аз сар гирифта мешавад», – гуфта мешавад дар тадқиқот.
Тадкикотчиён конунгузориро тахлил намуда, як катор моддахои КДСС-ро нишон медиханд, ки дар онхо татбики идоракунии давлатии парвандахои хукуквайронкунии маъмури, хукукхои иштирокчиёни парванда нишон дода шудаанд.
«Қабул нашудан ё монеъ шудан дар баррасии кушоди парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ғайриқонунӣ аст. Судя инчунин дар бораи баррасии парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ё як қисми он дар маҷлиси пӯшидаи суд таъиноти асоснок мебарорад», – гуфта мешавад дар тадқиқот.
Муҳаққиқон қайд мекунанд, ки тибқи меъёрҳои PKoAP ҶТ, истифодаи аксбардорӣ, сабти аудио-видео, радио ва телевизиони ҷаласаи судӣ танҳо бо иҷозати судя иҷозат дода мешавад.
“Сабти аудио иҷозати пешакии судяро танҳо дар ҷараёни маъмурӣ талаб мекунад, дар ҳоле ки Кодекси мурофиавии ҷиноятӣ ва мурофиаи шаҳрвандӣ чунин талаботро надорад”, мегӯяд Гулчехра Холматова.
“Ба додгоҳ – телефон нест”
Ҷузъи дигари тадқиқот ин пурсиш аз респондент оид ба масъалаҳои таъмини ҳуқуқ ба ошкорбаёнии мурофиаи судӣ буд. Ду гурӯҳи мусоҳибон, адвокатҳо ва ҷабрдидагон, шоҳидон, айбдоршавандагон ва нозирон, ки бештари онҳо дар вазифаҳои гуногун – даъвогар, ҷавобгар, шоҳидон, нозир ва ғайра машғул буданд, кофтукови ашёи шахсӣ ва мусодираи телефон. .
Мусоҳибон, иштирокчиёни мурофиа, ба далели надоштани иҷозаи раисикунанда бо манъи тавлиди сабти аудио, видео ва акс аз ҷониби судя рӯбарӯ шуданд.
Категорияи сеюми пурсидашудагон судяҳо буданд.
«Ҷолиб он аст, ки дар ноҳияи Сино ҳама парвандаҳои маъмурӣ дар утоқи судя баррасӣ мешаванд, дар дигар минтақаҳо ҳам дар толори суд ва ҳам дар утоқи судя баррасӣ мешаванд. Аммо, чунон ки мушоҳидаҳои мурофиаҳо нишон доданд, ҳамаи 40 мурофиаи судӣ дар ҳамаи чор ноҳия дар утоқҳои судяҳо гузаронида шуданд “гуфта мешавад дар таҳқиқот.
Адвокат таъкид кард, ки ҳамаи судяҳои пурсидашуда нишон доданд, ки ба ҳузури шунавандагон дар мурофиа муносибати мусбат доранд.
Ба ақидаи ҳамаи судяҳои пурсидашуда, ҳозирон дар толори парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ метавонанд дар дафтар қайд кунанд, аммо сабти аудио ва видео, инчунин аксбардорӣ танҳо бо иҷозати судя сурат мегирад.
Қариб нисфи судяҳои пурсидашуда маҷбур буданд истеҳсоли аудио, видео ё аксбардориро манъ кунанд.
Яке аз додрасҳо ба иҷозаи хабарнигорон ба мурофиаҳо чунин ибрози назар кард: “Аксаран рӯзноманигороне, ки ба мурофиа роҳ дода шудаанд, мавзӯъро нодуруст инъикос мекунанд, ба ҷомеа маълумоти нодуруст пешниҳод мекунанд, ки боиси таваҷҷуҳи хонанда мешавад, аммо ифшо намешавад. ангезаи аслии ҷинояткор, ҷанбаҳои объективӣ ва субъективии содиркардаи ҷиноятро ошкор намекунад, бинобар ин бисёр судяҳо кӯшиш мекунанд, ки журналистонро дар мурофиаҳо иштирок накунанд».
Дар асл чӣ?
Бахши дигари таҳқиқот мушоҳидаҳои муаллифон буд. Ҳамаи судҳои пойтахт барои маъюбон дастрас нестанд.
Дар даромадгоҳи бинои тамоми судҳо посбоне гузошта шудааст, ки ҳуҷҷатҳоро тафтиш мекунад. Он дастрасии озоди на танҳо шаҳрвандон, балки ба адвокатҳоро низ маҳдуд мекунад. Ба бинои суд овардан манъ аст
Лефон, даромад баъди азназаргузаронии ашьёи шахей гузаронда мешавад.
Тадкикотчиён ба хулосае омаданд, ки ба процесси маъмурй хануз аз тарафи органхои хифзи хукук ва ахли чамъият диккати кофй дода нашудааст.
«Дар ин самт қонунгузорӣ ва амалия бояд такмил дода шавад. Дар сатњи ќонунгузорї дар мурофиаи њуќуќвайронкунии маъмурї сабти љараёнро бе гирифтани иљозати аввал аз суд иљозат дода намешавад, гарчанде ки Кодекси мурофиавии љиноятї инро иљозат додааст.
Дар ягон суди назоратшаванда даромада ба бинои суд ройгон нест, танҳо суди ноҳияи И.Сомонӣ тафтиши ашёро намегузаронад. Дар боқимондаи судҳо ҳуҷҷатҳо тафтиш карда мешаванд ва онҳо тавассути детектори металлӣ тафтиш ва тафтиш карда мешаванд. Дар ҳама судҳо овардани телефони мобилӣ ба бинои суд манъ аст. Ҳузури ҳамаи судяҳо дар мурофиаҳои судӣ оид ба парвандаҳои маъмурӣ манъ буд, гарчанде ки ҳамаи равандҳо дар маҷлисҳои кушодаи судӣ сурат мегирифтанд ва иштироки шунавандагон дар чунин мурофиа тибқи қонун иҷозат дода шудааст. Ҳеҷ яке аз чаҳор суди ноҳияи Душанбе барои маъюбон дастрас нест (пандус ё лифт вуҷуд надорад). Дар вебсайтҳои судҳо маълумот дар бораи парвандаҳои дар ҳоли баррасӣ қарордошта мавҷуд нест ”гуфта мешавад дар тадқиқот.
Раҳбари нашрияи “Мир Права” бар ин назар аст, ки ҳарчанд мурофиаҳои додгоҳӣ дар парвандаҳои маъмурӣ ошкоро сурат мегиранд, нозирон ва рӯзноманигорон аз ҳаққи ширкат дар мурофиаҳои кушод хеле кам истифода мебаранд.
Дар анҷоми таҳқиқот оид ба масъалаи ошкорбаёнии мурофиаи судӣ ва ошкоро будани маълумоти судӣ хулоса ва тавсияҳо дода шуд.
Гулчеҳра Холматова ҷамъбаст намуда, таъкид намуд, ки тадқиқот барои кормандони соҳаи адлия, намояндагони ҷомеаи илмӣ, созмонҳои ҷамъиятӣ пешбинӣ шудааст.
